22 numarada cinayet ne demek?

22 Numarada Cinayet,¹² 1976 ABD yapımı komedi filmidir. Özgün adıMurder by Death olan film Türkiye'de televizyonlarda da defalarca gösterilmiştir.

Senaryosunu Broadway'in ünlü oyun yazarı Neil Simon'ın yazdığı filmi, yine sinemaya tiyatrodan geçmiş olan Broadway'in Tony Ödüllü yönetmeni Robert Moore yönetmiştir. Filmin başlıca rollerinde Amerikan ve İngiliz sinemasının oyuncularından Peter Falk, Alec Guinness, David Niven, Peter Sellers, Maggie Smith, James Cromwell, James Coco, Eileen Brennan, Elsa Lanchester ve Nancy Walker'ın yanı sıra edebiyat dünyasının tanınmış ismi yazar Truman Capote oynamışlardır. "Murder by Death", Capote'nin sinemada oyuncu olarak ender gözüktüğü filmlerden biridir. Daha önce birkaç filme sesiyle katkıda bulunan yazar, 1977'de Annie Hall adlı filmde de kısa bir rolde (kendisini) oynayacaktır.³ Truman Capote "22 Numarada Cinayet" filmindeki rolüyle Altın Küre ödülüne aday gösterilmişti.

Tarzı

Popüler kültürün ünlü dedektif filmleriyle dalga geçen bu parodide aralarında Hercule Poirot, Charlie Chan ve Sam Spade'in de bulunduğu edebiyat ve sinema dünyasının ünlü dedektiflerine göndermeler yapılır. Daha çok da Agatha Christie romanlarında rastlanan "sonunda katil kim çıkacak" (whodunit) türünden klasiklerle dalga geçilir. Dedektif romanlarının/filmlerinin bu alt türünde genelde şehirden uzak bir malikanede bir cinayet işlenir ve ölen kişiyle uzaktan veya yakından ilgili seçkin bir grup insan şömine başında veya yemek masası etrafında vb. toplanırlar ve zeki dedektif kurnazca taktikleriyle bu şahısları kedi fare oyunu şeklinde sorgular ve sonunda en kuşkulanılmayan kişi katil çıkar.

Konusu

Eksantrik milyoner Lionel Twain (Truman Capote) düyanın en iyi beş dedektifini maiyetleriyle birlikte bir akşam yemeği için şehir dışındaki kasvetli malikanesine davet eder. Bunlar Catalina'dan Sidney Wang (Peter Sellers), Belçika'dan Milo Perrier (James Coco), San Francisco'dan Sam Diamond (Peter Falk), New York'tan karı koca dedektifler Dick ve Dora Charleston (David Niven ve Maggie Smith) ve İngiltere'den Jessica Marbles (Elsa Lanchester)'dır. Eve ayak bastıkları ilk dakikalardan itibaren dedektifler ve yanlarındaki yardımcılarının başlarına tuhaf kazalar gelmeye başlar. Nihayet yemekte ev sahibiyle tanışırlar. Ev sahibi Lionel Twain hemen konuya girer ve onları henüz gerçekleşmemiş bir cinayeti çözmek üzere bir araya getirmiş olduğunu, amacının ise suçbiliminde hepsinden daha iyi olduğunu kanıtlamak olduğunu söyler. Twain ayrıca konuklarına tam gece yarısı aralarından birinin öleceğini, gecenin sonuna kadar hayatta kalmayı başaran kişiye de 1 milyon dolar ödül vereceğini söyleyerek ortadan kaybolur.

Sonrasında tuhaf olaylar (dönen odalar, gizli geçitler, konuşan hayvan kafaları vb) ve cinayetler arka arkaya patlak vermeye başlar. Önce uşak öldürülür ve cesedi kaybolur, sonra ev sahibi Lionel Twain ödürülür. Odadakiler aralarında durum muhasebesi yaparlarken herkesin eksantrik milyonerle bir şekilde bağlantısının olduğu ve onu öldürmesi için geçerli bir sebebinin olduğu ortaya çıkar. Maiyetleriyle birlikte odalarına çekilen dedektifler burada kendilerine kurulmuş olan tuzaklarla (bomba, akrep, yılan vb) öldürülürler. Sonra aslında hepsinin bu tuzaklardan kurtulduğu ve ölmedikleri anlaşılır. Aslında uşak da ölmemiştir, hem kör de değildir ve bu işleri o planlamıştır, ama aslında o uşak da değildir, yüzünden maskesini sıyırınca onun Lionel Twain olduğu anlaşılır, ama asında o Twain de değildir, yine yüzündeki ikinci maskeyi çıkartınca altından sağır dilsiz hizmetçi çıkar, üstelik sağır dilsiz de değildir vb.

Filmdeki karakterler

Gizem ve dedektif filmlerinin bir parodisi olan "Murder by Death" de popüler kültürün neredeyse tüm dedektiflerinin ve yan karakterlerinin birer karikatürü çizilmiştir:⁴

Filmde Peter Sellers'ın canlandırdığı Dedektif Sidney Wang, Çin asıllı Amerikalı dedektif Charlie Chan karakterinin bir karikatürüdür. Davete Japon oğlu (evlatlıktır) Willie Wang (Richard Narita) ile birlikte gelir.
James Coco'nun oynadığı Milo Perrier adlı dedektif ise Agatha Christie'nin ünlü dedektifi Hercule Poirot'dan alınmıştır. Davete şoförü Marcel Cassette (James Cromwell)'le birlikte gelir. (Cromwell'in ilk sinema filmi)
Peter Falk tarafından canlandırılan Sam Diamond karakteri ise tıpatıp Malta Şahini'nin ünlü dedektifi, sinemada Humphrey Bogart'ın hayat verdiği Sam Spade'dir. (Spade iskambilde Maça, Diamond ise Karo anlamına geliyor). Sam davete sekreteri Tess Skeffington (Eileen Brennan)'la birlikte gelir.
David Niven ve Maggie Smith'in oynadıkları Dick ve Dora Charleston çifti Thin Man serisi filmlerinin sosyetik entelektüel tipleri Nick ve Nora Charles'tan ödünç alınmıştır.
Filmde Elsa Lanchester'ın hayat verdiği Jessica Marbles karakteri de yine Agatha Christie'nin bir başka ünlü karakteri Miss Marple'ın bir karikatürüdür. Davete çok yaşlı, neredeyse bunamış bir hemşire olan Miss Withers (Estelle Winwood)'la birlikte gelir.
Filmin diğer karakterleri de filmin mekanları ve dekorları gibi bildik dedektif filmlerinden fırlamış gibidirler: Tuhaf eksantrik milyoner Lionel Twain (Truman Capote), kör uşağı Jamesir Bensonmum (Alec Guinness) ve sağır-dilsiz hizmetçisi Yetta (Nancy Walker) ile birlikte şehir dışındaki esrarengiz malikanesinde oturmaktadır ve ünlü dedektiflere bu malikanede davet verir.

Oyuncu kadrosu

Oyuncu	Rolü	Parodi karakter
Truman Capote	Lionel Twain
Alec Guinness	Bensonmum
Nancy Walker	Hizmetçi
Peter Falk	Sam Diamond	Sam Spade
Eileen Brennan	Tess Skeffington	Effie Perine
Elsa Lanchester	Jessica Marbles	Miss Marple
Estelle Winwood	Hemşire
David Niven	Dick Charleston	Nick Charles
Maggie Smith	Dora Charleston	Nora Charles
Peter Sellers	Sidney Wang	Charlie Chan
Richard Narita	Willie Wang
James Coco	Milo Perrier	Hercule Poirot
James Cromwell	Marcel

Kesilmiş sahneler

Filmin ilk gösteriminin ardından dört sahne filmden çıkartılmıştı. Sonradan filmin DVD'sine de eklenmemiş olan bu sahneler filmin ABC televizyonunda yayınlanan versiyonunda mevcuttu.⁵

Filmde altıncı bir dedektif tiplemesi daha vardı, bu yine Peter Sellers tarafından canlandırılan Sherlock Holmes karakteriydi. Holmes, diğer konuklar telaşla malikaneyi terkederlerken, üzerlerinde klasik kıyafetleri olduğu halde ortağı ve dostu Doktor Watson'la birlikte partiye katılıyordu. Bu sahnenin Sherlock Holmes karakterinin telif hakları ile ilgili bir sorun yüzünden filmden çıkartıldığı sanılıyor.
Jessica Marbles ve Miss Withers'ın, yine Peter Sellers'ın canlandırdığı taksi şoförüyle para yüzünden tartıştıkları sahne.
Dick ve Dora Charleston'ın davete gelirken arabalarıyla neredeyse Sam Diamond'ın sekreterine çarpacakları sahne (Bencil ve kaba bir adam olan Sam Diamond, sekreteri Tess'i benzin alması için benzin istasyonuna yürüyerek göndermiştir.)
Willie Wang'ın, Twain'in cesedinin elindeki notu önemli bir ipucu sanarak heyecanlandığı, ama bunu sesli okuduğunda değersiz bir not olduğunun anlaşıldığı sahne.